Ağaçkakan (Picus)

Ağaçkakan (Picus)

Ağaçkakan (Picus), ağaçkakangiller (Picidae) familyasından ağaçların kabuklarını gagalayarak altlarında gizlenmiş tırtıl ve böceklerle beslenen, sivri gagalı hoş renkli kuş türlerinin ortak adı.

Özellikleri :

Ayakları dörder parmaklıdır. İkisi öne ikisi arkaya yönelmiştir. Keskin ve çengelli tırnaklarıyla ağaç gövdelerine sımsıkı tutunur. Dik ve sivri tüylerden meydana gelen, kıvrılmayan güçlü kuyruğunu da destek olarak kullanır. Kısa sıçramalarla ve hızla ağaç gövdelerine tırmanırlar.

Renkleri çeşitli olup, boyları cinslerine göre 9 ile 50 cm arasında değişir. Çok ürkek olduklarından tenha orman, park ve bahçeleri tercih ederler. Çoğunlukla ağaçlarda gagaları ile oydukları yuvalarda barınırlar.

Yaşam şekli :

Ağaçkakanların boyun kasları çok gelişmiştir. Beyinleri, güçlü kafatası kemikleriyle örtüldüğünden, gagalarıyla yaptıkları darbe sarsıntılarından korunurlar. Uzun, sert ve kuvvetli gagalarını bir keski (iskarpela) gibi kullanarak, ağaç kabuklarını didiklerler. Kabukların altında yaşayan tırtıl ve böcekleri bulup yerler. Ağaçkakanların dili uzun ve solucana benzer olup, hızla, gaga ucundan daha uzağa uzanabilir. Dilin dibi, ileri gidip gelebilen kıkırdaklı bir kısma bağlıdır. Bunun sayesinde dil rahatça ileri uzanıp çekilebilir. Ucu yapışkan ve kancalı olan dili ile, tırtıl ve böcekleri zıpkınlayarak kabuk altındaki galerilerinden çekip alırlar. Bazı çeşitlerinin dil ucunda ince, sert, dikencikler de vardır.

Ağaçkakan, gagasıyla ağaç gövdesine belli aralıklarla vurur. Yansıyan sesleri değerlendirerek kabuğun hangi noktasında tırtıl bulunduğunu keşfeder. Böylece boşuna delme zahmetinde bulunmaz. Ağaçkakanların kabuk altlarındaki böcekleri görmeden yerlerini kesin olarak tespit edebilmeleri merak konusudur.

Üreme :

Ağaçkakan, yuvasını ağaç gövdesine oyduğu boşluğa yapar. Yuvanın büyüklüğü ağaçkakan türüne göre değişir. Küçük türler daha küçük yuvalar yaparlar. Bu yuvalar boşaldığında, içlerine mavi kuş, baştankara ya da sıvacıkuşu gibi başka kuşlar yerleşir. Eşleşme devrelerinde kuru ağaç dallarını gagalayarak çıkardıkları tik-taklarla karşı cinslerini çağırırlar. Dişileri, 2-3 adet beyaz yumurta yumurtlarlar. Erkek eş gelir ve bu yumurtaları döller. Eşler, 16-18 gün kadar sırayla kuluçkaya yatar. Yavruların bakımıyla daha çok erkek ağaçkakan ilgilenir.

Beslenme :

Ağaçlara zarar veren tırtıl, böcek ve kurtçukları yedikleri için çok faydalı olan bu hayvanlar, ilkbaharda yeşeren ağaçların kabuklarını odun kısımlarına kadar çember şeklinde didiklerler. Bu da ağaçların kurumasına sebep olduğundan, bahçıvanlar tarafından kovalanırlar. Bu kuşların bir de ceviz, badem gibi sert kabuklu ve iri taneli meyveleri ağaçların, kabuk çatlaklarına sıkıştırıp sonra da içlerini yemek gibi adetleri de vardır.

Dağılımı :

Kutuplar, Avustralya, Madagaskar ve Okyanusta'ki birkaç ada hariç, dünyanın her yerinde yaşar.

Türlerden bir kaçı :

Yeşil ağaçkakan (Picus viridis) :

Yeşil ağaçkakan (Picus viridis) ağaçkakangiller familyasına ait bir kuş türü.

Avrupa'nın çoğu parçasında ve batı Asya'da görülürler. Büyüklükleri 30-36 cm, kanat açıklıkları 45-51 cm kadardır. Dikkat çekici giysisi, yüksek bir sesi vardır. Eşeylerin tüyleri benzerdir. Üst kısımları koyu yeşil alt kısımları sarımsı yeşildir. Taç ve ense koyu kırmızıdır. İber Yarımadası formu olan P. v. subsp. sharpei alt türü hariç diğerlerinin gaga dibi ve göz arasındaki boşluk ve gözün etrafı erkek ve dişide siyahtır. Kıç krom sarısıdır, bu uçuşta çok açıktır ve bazı mesafeden türün teşhisine izin verir. Gaga ve ayaklar kurşuni gri renktir.

Yuva diğer ağaçkakanlarınkine benzer ama delik daha büyüktür. 5-7 parlak beyaz yumurtayı nisan mayıs aylarında tahta kırıntılarının üzerine bırakırlar.

Göknar ağaçkakanı :

Göknar ağaçkakanı veya Orman alaca ağaçkakanı (Dendrocopos major), ağaçkakangiller (Picidae) familyasına ait bir ağaçkakan türü.

Özellikler :

Tüylerine rağmen çoğunlukla göze çarpan bir kuş değildirler. Büyük beyaz omuz yaması ve göz yaması vardır. Büyüklükleri 23-26 cm, kanat açıklıkları ise 38-44 cm kadardır. Erkeğin üst parçaları düz ve parlak siyahtır, ensede koyu kırmızı bir nokta, yüz ve boynun kenarlarında beyaz tüyler vardır. Gaga siyah ve bacaklar yeşilimsi gridir. Dişide ve gençte, ensede koyu kırmızı nokta yoktur ama taç koyu kırmızı renklidir. Karnının koyu kırmızı olması ile daha küçük olan Küçük ağaçkakandan ayrılabilir. Son buzul çağı esnasında yaşayan prehistorik P. m. submajor dahil birkaç alt cinsi vardır.

Yayılışları :

Avrupa ve kuzey Asya boyunca yayılış gösterirler. Ormanlık bölgeler ve parkların sakinidirler, yiyecek için bağlıdır ve yuva için yaşlı ağaçların üzerine yerleşirler.

Küçük yeşil ağaçkakan (Picus canus):

Küçük yeşil ağaçkakan (Picus canus), ağaçkakangiller (Picidae) familyasına ait bir kuş türü. Büyüklüğü 25-28 cm, ağırlığı 130-180 gram kadardır. Tüyleri yakın akrabası olan yeşil ağaçkakana benzer. Üst kısımları yeşil, alt kısımları soluk gri ve kıç sarıdır. Siyah bıyıkla gri bir başı vardır. Erkek kırmızı bir taca sahiptir. Yeşil ağaçkakandan daha kısa bir boynu, daha ince-uzun gagası ve biraz daha yuvarlak başı vardır. Karışık ormanlarda yaşarlar.